مسجد جامع یزد

معماری این مسجد بسیار بزرگ به قدری منحصر به فرد و بی بدیل است که هر سال گردشگران بسیار زیادی از نقاط مختلف دنیا به قصد بازدید از شاهکار هنر معماری به ایران و استان یزد سفر می کنند.در بسیاری از کشورها مسجد جامع یزد به عنوان نمادی ازاین استان و حتی نمادی از کشور ایران مطرح است و این بنا در شمار نخستین بناهای عظیم و پرقدمت کشور به شمار می رود.

بنای این مسجد با عظمت قرنهاست که از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می درخشد به نحوی که در کتب تاریخی یزد آمده است: "مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته اند و سنگ بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است".

مسجد جامع قدیم در قرن ششم هجری قمری و به دستور گرشاسب از نوادگان "علاء الدوله کالنجار" ساخته شد و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار "سید رکن الدین محمد قاضی" است.

اصیل‌ترین بخشهای هنر معماری بی نظیر ایرانی در گچ کاری‌، شبستان، صحن، گنبد، کاشی کاری و مناره های برافراشته آن جلوه گر است.

زیباترین بخش این بنا را می توان مجموعه ایوان و گنبدخانه و فضای پیرامون آن نام برد. نمای ایوان بلند با مجموعه ای از زیباترین تزئینات کاشی معرق و نقوش اسلیمی و گیاهی همچنین گره چینی پوشانده شده است.

این تزئینات با آجرهای ضربی و نقوش معلقی و کتیبه های کاشی معرق و کوفی بنایی، مجموعه ای بدیع و خیره کننده آفریده که تحسین هر بیننده ای را برمی انگیزد.

در سقف ایوان مسجد جامع یزد، ۹۹ اسم از اسامی خداوند به صورت خط کوفی بنایی، نقش بسته است.در سقف ایوان مسجد جامع حدیثی از پیامبر گرامی اسلام نقش بسته است، این حدیث به شرح زیر است:

إِنَّ لِلَّهِ تعالی تِسْعَةً وَتِسْعِینَ اسْمَا مِائَةً إِلاَّ وَاحِدًا مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ 
به معنای کلی:
همانا برای خداوند بلندمرتبه ۹۹ اسم است (صد منهای یک) کسی که حفظ کند (یا بشمارد) آن را، داخل بهشت می‌شود.
سپس به شمردن اسامی می پردازد:

الله ، الرحمن ، الرحیم ، الملک ، القدوس ، السلام ، المؤمن ، المهیمن، العزیز ، الجبار ، المتکبر ، الخالق ، البارئ ، المصور ، الغفار ، القهار ، الوهاب ، الرزاق ، الفتاح ، العلیم ، القابض ، الباسط ، الخافض ، الرافع ، المعز ، المذل ، السمیع ، البصیر ، الحکم ، العدل ، اللطیف ، الخبیر ، الحلیم ، العظیم ، الغفور ، الشکور ، العلی ، الکبیر ، الحفیظ ، المقیت ، الحسیب ، الجلیل ، الکریم ، الرقیب ، المجیب ، الواسع ، الحکیم ، الودود ، المجید ، الباعث ، الشهید ، الحق ، الوکیل ، القوی ، المتین ، الولی ، الحمید ، المحصی ، المبدئ ، المعید ، المحیی ، الممیت ، الحی ، القیوم ، الواجد ، الماجد ، الأحد ، الصمد ، القادر ، المقتدر ، المقدم ، المؤخر ، الأول ، الآخر ، الطاهر ، الباطن ، الوالی ، المتعالی ، البر ، التواب ، المنتقم ، العفو ، الرئوف ، مالک الملک ، ذوالجلال والإکرام ، المقسط ، الجامع ، الغنی ، المغنی ، المانع ، الضار ، النافع ، النور ، الهادی ، البدیع ، الباقی ، الوارث ، الرشید ، الصبور.

خواندن اسامی نیز ترتیب خاصی دارد که از " إِنَّ لِلَّهِ " در ابتدای ایوان شروع شده و به نام "الصبور" در مرکز ایوان ختم می‌شود.

محراب اصلی یا محراب واقع در گنبدخانه،‌ مزین به انواع کاشی معرق و کتیبه و آجر ضربی است و بر دو کاشی ستاره ای شکل منصوب در آن، نام استادکار و تاریخ ساخت محراب نقش بسته است.

گنبد زیبای مسجد از نوع دو پوسته پیوسته بوده و بر آن، نقش گل صابونکی معقلی با ظرافت اجرا شده است و بر ساقه آن عبارت "الملک الله" به خط کوفی تکرار شده است.

دو مناره مسجد که ارتقاع تقریبی آن از کف تا نوک به بیش از 52 متر می رسد، دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده اما در سال 1313 هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد.

بلندای این مناره ها و اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده، تعجب همگان را بر می انگیزد زیرا این مناره ها هرچه به سمت بالا رفته باریکتر شده و تنها یکی از آنها نیز دارای پلکان است از اینرو ظرافت کاشی کاری در این ارتفاع به واقع قابل تحسین است.

همچنین عظیم و زیبایی این بنا موجب گردد تا تصویر آن بر روی اسکناس 200 ریالی چاپ گردد.

یکی از معماران قدیمی و هنرمند استان یزد در تشریح بنای مسجد به خبرنگار مهر گفت: در ساخت این بنای عظیم از آهن استفاده نشده و تمام بناها با تاق ضربی، کاهگل و گچ استوار است.

سیدمحمدعلی دهقان بنادکی معروف به "سید بنا" همچنین در خصوص کاشی کاری این بنای عظیم گفت: در محراب این مسجد، قسمتی به شکل کاشیکاری کوچک است که به شکل کره زمین است و در آن از همه رنگهای استفاده شده در کاشی های کل مسجد استفاده شده است.

رئیس سازمان میراث فرهنگی استان یزد نیز در خصوص نقش این بنا در جذب گردشگر اظهار داشت: مسجد جامع یزد یکی از جاذبه های بی نظیر استان یزد است و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران خارجی و داخلی از آن دیدن می کنند به نحوی که حتی افراد و گردشگرانی که از دیگر آثار تاریخی موجود در استان یزد اطلاعی ندارند تنها و تنها برای دیدن این مسجد به یزد سفر می کنند.

عزیزالله سیفی اظهار داشت: مسجد جامع در زمره بناهایی است که سال گذشته بیشترین بازدیدها را داشته و اغلب مسافران و گردشگران نخست این بنا را برای بازدید انتخاب می کنند.

وی همچنین با اشاره به جاذبه مذهبی بنا یادآور شد: در این مسجد در هر نوبت نماز جماعت برپا می شود و عده زیادی از مردم شهر و مسافران از این بخش عبادی نیز استفاده می کنند.به گفته وی این بنا به شماره 206 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.